راهنمای جامع شناخت فیلترهای عکاسی

اگر از اشخاصی که دوربین دارند، پرسیده شود چرا بر روی لنز دوربین خود فیلتر نصب کرده‌اید، جواب بسیاری از آنها “برای محافظت از لنز” خواهد بود. این جواب اشتباه نیست، زیرا فیلتری که در جلوی لنز قرار میگیرد، عدسی جلویی را از اثر انگشت، گرد و غبار و خط و خش و ضربه محافظت میکند. اما کاربرد اصلی فیلترهای مورد استفاده در عکاسی، خیلی بیشتر و تخصصی‌تر است؛ بسیاری از فیلترهای عکاسی برای بهبود کیفیت عکس و ایجاد اثر خاص و منحصربفرد در خروجی نهایی، قابلیت‌های ویژه‌ای دارند. بسیاری از عکاسان، بخصوص عکاسان تازه کار انواع فیلترهای مورد استفاده در عکاسی، استفاده آنها و نکات مهم برای انتخاب فیلتر مناسب را نمیدانند. در این مقاله فروشگاه نورا فیلتر، سعی داریم تا با استفاده از تجارب سال‌ها فعالیت در بورس فیلترهای عکاسی، انواع فیلترهای پر کاربرد مورد استفاده در عکاسی، عملکرد آنها و نکات مهم برای انتخاب آنها را، بر اساس سوال‌های رایج، برای شما توضیح دهیم تا تفاوت بین فیلتر UV، فیلتر پولاریزه، فیلتر ND و دیگر فیلترهای مورد استفاده در عکاسی را درک کنید.

---

استفاده از فیلترهای عکاسی در دوره عکاسی دیجیتال چه ضرورتی دارد؟

یکی از سوالات مهمی که بسیار از عکاسان تازه کار در ذهن خود دارد، دلیل اهمیت استفاده از فیلتر عکاسی، در دوران عکاسی دیجیتال است؛ بسیاری میپرسند که “وقتی امکان تدوین عکس با استفاده از نرم افزار وجود دارد، چه نیازی به استفاده از فیلتر است؟ “

جواب این سوال بسیار ساده است؛ بسیاری از فیلترها مانند فیلتر پلاریزه دارای اثری هستند که با استفاده از تکنیک‌های عکاسی یا تدوین عکس بدست نمی‌آیند.

چه فیلترهای عکاسی برای شروع لازم و ضروری هستند؟

یکی از پر کاربردترین و اصلی‌ترین فیلترهایی که در بین تمامی عکاسان کاربر دارد، فیلتر کاهنده اثر نور فرابنفش یا همان فیلتر UV، فیلتر اسکای لایت (Sky Light) و فیلترهای محافظ لنز هستند.

فیلترهای UV

فیلترهای UV یا بازدارنده UV یا UV Cut که به آن فیلتر Haze نیز گفته می‌شود، مانع ورود اشعه‌های فرابنفش به داخل لنز، کاهش اثرات مه گونه (Haze) ناشی از گرد و غبار، رطوبت موجود در هوا می‌شوند. فیلترهای UV با قدرت‌های کاهندگی اثر فرابنفش متفاوت، در فروشگاه نورا فیلتر موجود هستند.

در صورتی که شما قصد عکاسی در فضاهای بازی که نزدیک به سطح دریا هستند، یا در نقاط مرتفع قرار گرفته‌اند، یا مناظر برفی و بطور کلی در هر شرایطی که حجم اشعه فرابنفش ار اثر بازتاب نرو توسط محیط، تشدید می‌گردد عکاسی کنید، باید از فیلترهایی که دارای قدرت بازدارندگی مقدار بیشتر از اشعه فرا بنفش هستند استفاده کنید. در مشخصات فیلترهای UV، میزان قدرت بازدارندگی فیلتر بسته به مدل آن و به صورت UV-400 یا UV-Haze 2A نوشته می‌شود. در مقاله‌ای مفصل در مورد توضیح این اعداد و نحوه انتخاب این فیلترها خواهیم پرداخت.

بسته به قدرت فیلتر UV، سطح فیلتر شفاف و بدون رنگ، یا در فیلترهای با قدرت بیشتر ته رنگی گرم، مایل به زرد کهربائی دارند که ممکن است بر روی نورسنجی دوربین اثر گذار باشد؛ برای جبران اثر این ته رنگ، لازم است تا با توجه به غلظت آن، تنظیمات نوردهی تا اندازه نیم استاپ نوری اصلاح شود.

فیلترهای Skylight

فیلترهای Skylight همان فیلترهای UV، با میزان اثر گذاری یکسان هستند، که با دو قدرت Skylight 1A و Skylight 1B موجود و از فروشگاه نورا فیلتر قابل تهیه هستند. در مقایسه با فیلترهای UV، فیلترهای Skylight دارای مقدار بسیار کمی از ته رنگ  مایل به ارغوانی هستند که برای اصلاح رنگ آسمان، بهبود تون رنگ پوست انسان، در عکاسی آنالوگ با استفاده از اسلاید رنگی کاربرد دارند.

بر خلاف فیلترهای UV، ته رنگ فیلترهای Skylight، هرچقدر هم که غلیظ باشد، اثری بر روی نورسنجی ندارد و نیازی به اصلاح تنظیمات نوردهی دوربین نیست.

فیلترهای محافظ (Protective Filters)

این فیلترها هیچ اثر خاصی بر روی نور ندارند و تنها از یک شیشه آنتی رفلکس ساده و با کیفیت ، با مقاومت بالا، ساخته شده‌اند و همانطور که از نام آن پیداست، وظیفه آن محافظت از عدسی جلو لنز است.

بطور کلی برای شروع و به عنوان یک فیلتر ضروری، هر یک از فیلترهای بالا قابل استفاده است.

نکته: بسته به برند سازنده و مدل فیلتر، شیشه‌های گوناگون با پوشش‌های گوناگون (فیلترهای مولتی کوت) موجود هستند.

آیا برای شروع  باز هم نیاز به فیلتر دیگری هست؟

جواب این سوال هم بله است هم خیر! اما چطور؟ پاسخ به این سوال که شما نیاز به چه فیلتر دیگری دارید، وابسته به سبک عکاسی است که شما قصد دارید بیشتر به آن بپردازید.

فیلتر پلاریزه (Polarizing Filter)

اگر شما به عکاسی از مناظر طبیعی، یا هر نوع عکاسی که در فضای باز انجام شود، علاقمند باشید، یکی از مهمترین فیلترهای مورد نیاز برای شما، فیلتر پلاریزه (Polarizing) است. مهمترین دلایل محبوبیت فیلترهای پلاریزه، توانایی از بین بردن درخشش ناشی از بازتاب نور بر سطح آب و سطح اجسام، افزایش کنتراست ابرها و تفکیک کردن آنها از آسمان میباشد.

بطور کلی فیلترهای پلاریزه به دو دسته خطی (Linear Polarizing Filter یا PL) و حلقه‌ای (Circular Polarizing Filter یا CPL) تقسیم میشوند. از نظر ظاهری هر دو این فیلترها دارای ظاهری یکسان هستند، اما فیلترهای پلاریزه حلقه‌ای برای استفاده بر روی لنزهای با قابلیت فوکوس خودکار طراحی شده‌اند، در حالی که فیلترهای خطی برای استفاده همراه با لنزهای فوکوس دستی گزینه مناسبی هستند. همچنین لازم به ذکر است که فیلتر CPL بر روی لنزهای با فوکوس خودکار و فوکوس دستی قابل استفاده است.

در ساخت فیلترهای پلاریزه، علاوه بر شیشه فیلتر، از یک لایه فیلم نازک پلاریزه و یک حلقه گردنده دوم که روی حلقه اصلی فیلتر نصب شده، استفاده شده است. این حلقه وظیفه تنظیم جهت فیلم پلاریزه تعبیه شده در داخل فیلتر، برای جلوگیری از ورود امواج نوری مزاحم به داخل لنز را دارد. همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، اثری که این فیلتر دارد، با استفاده از تکنیک‌های دیجیتال ادوین عکس قال اعمال نیست.

یکی از نکاتی در هنگام استفاده از فیلترهای پلاریزه باید در نظر داشته باشید، اثر کاهنده آن بر میزان نور ورودی به داخل لنز دوربین است. مقدار اثر گذاری این فیلتر بر کاشه نور، بین 2 تا 3 استاپ نوری میباشد.

فیلترهای پلاریزه، علاوه بر نوع ساده خود، دارای مدل‌هایی هستند که با فیلترهای دیگر ترکیب شده‌اند، دارای عملکردهای ترکیبی هستند؛ برای مثال فیلترهای پلاریزه اصلاح کننده دمای عکس (Kelvin)، بهبود دهنده و اصلاح کننده رنگ (Enhancing و Intensifying)، اسکای لایت، فیلتر پلاریزه UV/Haze، فیلترهای پلاریزه دیفیوزر و فیلتر پلاریزه ND از این دسته از فیلترها هستند.

فیلتر کاهنده نور (Neutral Density Filters یا ND)

فیلترهای ND برای کاهش میزان نور ورودی به داخل لنز طراحی و ساخته شده‌اند، دارای اثری خنثی در زمینه ایجاد تغییر در رنگ و تون عکس هستند. فیلترهای ND در حالت عادی دارای ظاهری یکدست و یکنواخت هستند؛ نوع دیگر فیلترهای کاهنده نور، فیلترهای تدریجی یا پله‌ای (Graduated ND Filters) هستند. فیلترهای تدریجی از یک سمت کاملاً تیره هستند و هرچه به سمت دیگر فیلتر نزدیک میشوند، غلظت آنها بطور تدریجی (Soft Graduated ND) یا ناگهانی (Hard Graduated ND) کم و در نهایت خنثی میشود.

در رابطه با فیلترهای ND مقاله‌ای جامع نوشته شده که لینک دسترسی به آن در پایان مقاله قرار داده شده است.

فیلترهای تصحیح وایت بالانس (Warmer & Cooler Filters)

همانطور که از نام ان فیلترهای پیداست، از عملکرد آنها برای سرد کردن یا گرم کردن فضای عکس، استفاده میشوند. با ورود به عصر عکاسی دیجیتال، امکان تصحیح تراز سفیدی عکس (White Balance) در داخل دوربین و یا در هنگام تدوین عکس در نرم‌افزارهای مربوطه، به سادگی قابل انجام است؛ اما آن دسته از عکاسان و فیلمبردارهایی که هنوز از فیلم استفاده میکنند، نیاز به استفاده از این فیلترها دارند.

همچنین هنوز برخی از افراد هستند که ترجیح میدهند به جای استفاده از تکنیک‌های تدوین دیجیتال، برای اصلاح این مورد از فیلترهای مربوط به آن استفاده کنند. سری فیلترهای 81 و 85 فیلترهای گرم کننده، سری فیلترهای 80 و 82 از سری فیلترهای سرد کننده هستند.

فیلترهای بهبود دهنده و اصلاح کننده رنگ (Enhancing و Intensifying)

با استفاده از این فیلترها، بسته به مدل و طراحی فیلتر، طیف رنگ بخصوصی (قرمز، سبز، آبی و ….) در عکس پر رنگ‌تر و غلیظ تر میشود. این فیلترها بیشتر در بین عکاسان طبیعت محبوب هستند.

فیلترهای رنگی (Color Filter)

در عکاسی رنگی، این فیلترها تمامی تصویر را به رنگ فیلتر (قرمز، آبی، نارنجی و ….) در می‌آورند. استفاده اصلی فیلترهای رنگی در عکاسی سیاه و سفید میباشد. در عکاسی سیاه و سفید، استفاده از فیلتر رنگی برای جلوگیری از ثبت آن رنگ (رنگ فیلتر) بر روی سنسور یا فیلم استفاده میشود، البته خود سوژه نیز بر میزان اثر گذاری موثر است. برای مثال زمانی که با استفاده از فیلتر زرد، از آسمان عکاسی میکنید، ابرها از آسمان بهتر تفکیک میشوند. همچنین فیلتر رنگی نارنجی، آسمان را تیره‌تر میکند و باعث تفکیک بیشتر ابرها از آسمان میشود. از سوی دیگر فیلترهای سبز رنگ موجب بهبود تون آسمان، در عکس  میشوند و این موضوع برای عکاسی پرتره در فضای باز بسیار کاربردی است.

فیلترهای تصحیح رنگ (Color Correction یا CC)

فیلترهای اصلاح رنگ که به طور معمول شامل رنگ‌های فیروزه‌ای (Cyan)، ارغوانی (Magenta)، زرد، قرمز، سبز و آبی میشوند. هر یک از این فیلترها به میزان 10%  خطاهای رنگی غیر معمول یا ناهمگون ناشی از منابع نوری را اصلاح میکنند.

آیا تمام فیلترهای عکاسی گرد و ساخته شده از شیشه هستند؟

انواع فیلتر از نظر شکل

علاوه بر فیلترهای شیشه‌ای گرد که با استفاده از مکانیزم رزوه، در جلوی لنز بسته میشوند، به غیر فرم گرد، فرم چهار گوش (مربع یا مستطیل) از اشکال پر کاربرد در ساخت فیلترها هستند. فیلترهای عکاسی که با فرم چهار گوش ساخته میشوند، برای استفاده بر روی هولدرها و مت باکس فیلمبرداری کاربرد دارند.

انواع فیلتر عکاسی از نظر جنس ساخت

به غیر از فیلترهای شیشه، از موادی مانند ژلاتین، پلیستر و رزین نیز برای ساخت فیلترهای عکاسی و فیلمبرداری استفاده میشود؛ معمولاً برای ساخت فیلترهای غیر گرد، از متریال غیر از شیشه استفاده میشود.

از جنبه شارپنس و شفافیت عکس، علاوه بر جنس فیلتر، مسائل زیادی دخیل هستند که این موضوع را مشخص میکنند. در صورتی که فیلترهای ساخته شده از رزین، دارای ضخامت بسیار کمی باشند و از مواد با کیفیت ساخته شده باشند، میتوانند خروجی با کیفیت‌تری در مقایسه با برخی از فیلترهای ساخته شده از شیشه داشته باشند. از سوی دیگر فیلترهای غیر شیشه‌ای دارای وزن کمتری هستند؛ از این رو اگر شما قصد خرید یک ست کامل فیلتر دارید، برای جابجایی گزینه راحت تری خواهند بود.

یکی از محدودیت‌های مهم فیلترهای غیر شیشه‌ای، آسیب پذیری بالاتر آنها در مقایسه با فیلترهای شیشه‌ای است. برای مثال فیلترهای ژلاتینی تقریباً غیر قابل نظافت هستند، چون به سادگی خم میشوند و خش میگیرند. یا فیلترهای ساخته شده از رزین، به سادگی خش میگیرند و در صورتی که خطی بر روی آنها ایجاد شود، این خط در عکس‌ها نمایان میشود.

فیلتر عکاسی اسلیم (Slim Filters) چیست و تفاوت آن با فیلتر معمولی در چیست؟

فیلترهای عکاسی اسلیم یا نازک، دارای ضخامت بسیار کمی هستند و در برخی از مدل‌ها، در جلوی فیلتر رزوه‌ای وجود ندارد. فیلترهای نازک برای استفاده بر روی لنزهایی که زاویه دید آنها از 74 درجه است (زاویه دید لنز 28 میلیمتری بر روی سنسور فول فریم) کاربرد دارند. استفاده از فیلترهای اسلیم بر روی این لنزها، از بروز یا تشدید هاله‌ دور عکس (خطای Vignette) جلوگیری میکند. تمامی فیلترهای ساخته شده عکاسی دارای مدل اسلیم نیز هستند. فیلترهای اسلیم، همانند فیلترهای معمولی در انواع سایزها موجود هستند.

آیا فیلتر عکاسی دیگری وجود دارد؟

دنیای فیلترهای عکاسی به اینجا بسیار گسترده است. فیلترهای نجومی، فیلترهای افکتیو مانند فیلترهای منشوری، فیلترهای کلوزآپ، فیلترهای دیفیوزر، فیلترهای نقش دار (مانند فیلترهای ستاره‌ای)، فیلترهای مادون قرمز و فیلترهای کنترل کننده کنتراست، نمونه‌های دیگر از فیلترهای موجود برای عکاسی هستند که هر یک کاربردهای فنی و هنری خاص خود را دارند.

مقاله مرتبط: همه چیز در مورد فیلترهای ND